Lichaamstaal ten
voeten uit
 Een geoefend observator van lichaamstaal zoekt het ook laag bij de grond.
Dit is nodig, want daar bevinden zich gewoonlijk onze voeten en die van
anderen. Voeten spreken een eigen taal die ons soms meer vertelt dan het
gezicht. Mensen zijn zich er vaak wel van bewust dat de taal die hun lichaam
spreekt hun bedoelingen kan verraden maar daarbij vergeten zij hun voeten
het eerst. Doordat we ons meestal onbewust zijn van de bewegingen die onze
voeten maken zijn voeten zonder twijfel het betrouwbaarste deel van het
lichaam.
Wat zeggen de voeten ?
Als tijdens een zakenbespreking eenieder zijn best doet om zijn gezicht op
uitdrukkingsloos te zetten, neem dan eens waar wat zich onder de tafel
afspeelt. Let op de onrustige bewegingen die sommige voeten maken, soms
voelbaar aan het trillen van de grond. Zie de onzekere voeten die zich tot
ver onder de eigen stoel hebben teruggetrokken en kruisen bij de enkels.
Bewonder de dominante voeten, die een groot deel van het terrein onder de
onderhandelingstafel in beslag hebben genomen. Al deze voeten vertellen je
veel over de onderlinge relaties van de gespreksdeelnemers: wie is de baas,
wie is het met wie eens, voor wie hangt er veel vanaf en wie vindt het maar
een saai gebeuren? Tijdens een toespraak is de observatie van iemands voeten
ook zeker de moeite waard:
Sprekers die er het liefst vandoor willen gaan, produceren een heel scala
van voetbewegingen die hun stemming weerspiegelen. Tijdens een lange lezing
is een studie van hun voeten vaak veel interessanter dan dat wat ze te
zeggen hebben. Specialiteiten van sprekers zijn het omhoogtrekken van de
hielen en het wippen, tikken en schommelen van de voeten alsof ze op alle
mogelijke manieren willen wegvluchten van die honderden starende ogen.
Aandacht voor voeten
Heb jij aandacht voor je voeten? Iemand die aandacht besteedt aan de
verzorging van zijn eigen voeten (en schoenen) heeft oog voor detail. Bij
een eerste ontmoeting geven iemand zijn (gepoetste) schoenen daarom een
betere indruk van hoe hij werkelijk is, dan zijn kostuum, aftershave of
haardracht. Welke indruk wil jij maken?
De aandacht voor voeten is overigens iets dat van cultuur tot cultuur
verschilt en dat is ook in de tijd nogal eens aan verandering onderhevig
geweest. Onze voeten hebben door de eeuwen behoorlijk wat kwellingen moeten
doorstaan ter ere van de mode. Zo bestond in China bijvoorbeeld een gebruik
om de voeten van jonge meisjes strak af te binden, zodat ze klein bleven. De
kleine voeten werden gezien als teken van vrouwelijkheid. Dat vervolgens op
deze voeten niet meer kon worden gelopen, was bijzaak. Vrouwen hoefden
immers toch niet te werken! Ook dit is trouwens communicatie, zei het een
wat vreemde! De aandacht voor voeten is nu gelukkig wel beter. Mensen kunnen
bijvoorbeeld naar een pedicure als ze problemen hebben met hun voeten. Voor
andere lichamelijke en geestelijke klachten hebben zij soms baat bij
voetreflex zonemassage. Bij deze vorm van voetmassage wordt verband gelegd
tussen de zenuwbanen in de voet en de verschillende organen in het lichaam.
Ook de hygiëne van voeten krijgt steeds meer aandacht, variërend van
voetwassingen, al dan niet in religieus kader tot nagelverzorging.
Stabiliteit en evenwicht
Als bij lichaamstaal gekeken wordt naar de betekenis van houding, hebben de
voeten een grote rol. De voeten bepalen letterlijk hoe stevig we in onze
schoenen staan. Kinderen staan soms op de zijkant van hun voeten. Ook kost
het hen soms moeite om stil te staan. Hieruit blijkt respectievelijk hun
onzekerheid en onrust.
Eén of twee voeten?
Als ik lang moet staan rust mijn gewicht...
evenveel op beide voeten
voornamelijk op één voet
Uitslag bekijken
Mijn ouders hadden vroeger een kapsalon en moesten tijdens hun werk de hele
dag staan. Ze leerden mij uit ervaring dat als je lang moet staan, je het
minst moe wordt wanneer je je gewicht verdeelt over beide voeten. Je staat
ook stabieler op twee benen. Dit klinkt logisch, maar toch staan veel
mensen, bijvoorbeeld tijdens staande recepties, op één voet en verplaatsen
telkens wanneer ze moe worden hun gewicht op hun andere been.
Als je spreekt in het openbaar is het in ieder geval zeker een aanrader om
op twee voeten te staan. Plaats je voeten wat uit elkaar. Daardoor kom je
niet in de verleiding om heen en weer te wippen. Dit heeft verschillende
voordelen: je wordt minder moe, je komt rustiger over, je staat steviger en
je voelt je ook steviger!
Voeten die wijzen
Dat veel mensen op één voet staan heeft ook een groot voordeel. Het geeft
ons tenminste de mogelijkheid om aan de stand van iemands voeten zijn
belangstelling af te lezen. De voet waar het gewicht niet op rust is vaak
wat gedraaid en staat dan enigszins dwars op de andere voet.
De gedraaide voet wijst veelal in de richting van degene naar wie iemands
aandacht uitgaat. De stand van de voeten geeft ook een lichte draaiing van
de schouders in dezelfde richting. Als iemand in een groep met zijn gewicht
op zijn rechter been staat en zijn linker been naar links gedraaid is, zal
zijn aandacht dus meer gericht zijn op iemand die links van hem staat. Wijst
iemands voet in de richting van de deur, dan wil hij waarschijnlijk het
liefst vertrekken. Ook als mensen zitten, met hun knieën over elkaar, is de
punt van een schoen een goede richtingaanwijzer van hun belangstelling.
Intimiteit
Voeten zijn zeer gevoelig. Om deze reden is er een directe relatie tussen
voeten en intimiteit vast te stellen. Het aanraken van iemands voeten is
iets dat je niet zomaar doet. Van mensen die elkaars voeten aanraken kun je
zeggen dat zij een intieme band hebben. Dit hoeft overigens geen seksuele
relatie te zijn.
Kijk bijvoorbeeld eens naar de meisjes op de afbeelding hiernaast. Als je
alleen naar het bovenste deel van de foto zou kijken, dan zou je nog niet
zoveel over hun relatie kunnen vaststellen. Het zouden twee meisjes kunnen
zijn die elkaar oppervlakkig kennen en die alleen voor de foto dicht bij
elkaar zijn gaan zitten. Kijk je echter ook naar de onderkant van de foto,
dan zie je meer. De meisjes hebben hun voeten naar elkaar gekeerd en hun
voeten raken elkaar.
Zonder er lang over na te hoeven denken weet je nu dat deze meisjes meer met
elkaar hebben dan een oppervlakkige vriendschap. Aan de manier waarop de
(blote) voeten elkaar raken kun je concluderen dat ze een zeer innige band
met elkaar hebben. Het kunnen zusjes zijn die veel met elkaar delen of
hartsvriendinnen. Een vreemde raak je niet op die manier aan met je voeten.
Erotiek en seksualiteit
Zoals gezegd kan er sprake zijn van intimiteit tussen twee mensen zonder
daarbij aan seks te denken. Toch is er natuurlijk wel enig verband tussen
intimiteit en seksualiteit. De stap van intimiteit naar seksualiteit is
binnen een relatie soms een kleine. De huid van de voet is zeer gevoelig
voor aanraking. De voeten zijn daarom een erogeen gebied bij zowel mannen
als vrouwen. Veel stellen vinden het gewoon al prettig om elkaar met de
voeten aan te raken als ze in bed liggen. Het strelen van elkaars voeten met
de eigen voeten wordt soms voetjevrijen genoemd. Aanraken van elkaars voeten
kan een aanleiding zijn voor een seksueel avontuur, maar dat hoeft
natuurlijk niet.
Toch wordt het aanraken van voeten vaak met seksualiteit in relatie
gebracht. Als een vrouw haar eigen voeten streelt terwijl ze een man
aankijkt wordt dit soms opgevat als seksueel uitnodigend gebaar. Zelfs het
zwengelen met een loshangende pump aan haar voet wordt wel eens als erotisch
signaal geïnterpreteerd. Erger is het nog als zij hem met haar voet
aanraakt.
De mannen op hun beurt zetten hun avances soms ook in met hun voeten. Het
meest bekend is de verleidingstechniek in het restaurant. De man raakt "per
ongeluk" met zijn voet het been van de vrouw. Hij let daarbij heel goed op
haar reactie: verstrakken haar spieren of trekt zij zich terug, dan kan hij
dat zien als een afwijzing. Als zij niet terugtrekt maar de aanraking
toestaat, is dat voor hem een positief teken voor een volgende stap,
bijvoorbeeld het uitstrekken van zijn arm in haar richting. Erg romantisch
allemaal! Wees echter wel waakzaam als je opeens een voet vanonder een
vergadertafel langs je been voelt glijden.
Bij de pedicure
Bij een bezoek aan de pedicure gaan de voeten bloot om heel andere redenen.
Hier zijn de likdoorns, eeltplekken, wratten en kalknagels aanleiding voor
een soms zelfs pijnlijke aanraking van de voeten. Weest niet bevreesd: we
zullen hier geen uitgebreide verhandeling houden over allerhande vormen van
voetverzorging. We houden het bij lichaamstaal en die is er ook bij de
pedicure!
Het aanraken van voeten, zelfs beroepsmatig, kan veel bij iemand losmaken.
Tussen een pedicure en haar cliënten ontstaan vaak zeer vertrouwelijke
relaties. Het komt soms voor dat een klant de meest intieme levenservaringen
deelt met haar pedicure. Dit geldt overigens ook wel voor andere therapeuten
die hun klanten beroepsmatig aanraken zoals de kapper of de fysiotherapeut.
Voor een pedicure geldt het echter des te meer, omdat ze de voeten van een
klant aanraakt.
Het aanraken van de voeten werkt op een of andere manier op de emoties.
Daarnaast heeft een pedicure veel te maken met vaste klanten waarmee ze
vanwege de frequentie van de behandelingen al een vertrouwensrelatie
opbouwt. Ze ontvangt haar klanten vaak in een kleine ruimte binnen haar
eigen huis. Meestal is zij alleen met de klant. Dit alles bij elkaar zorgt
voor een vertrouwelijke sfeer. Klanten vertellen hun problemen om deze
redenen soms eerder bij de pedicure dan bij hun partner, hun beste vriend of
vriendin of de huisarts. Het zou om deze reden goed zijn als in de opleiding
voor pedicures ook meer aandacht zou komen voor de psychologie van de mens
en zijn communicatie zonder woorden.
Voeten kunnen huilen
Als een student zich gespannen voelt voor een examen, worden zijn handen
klam. Je zou dit kunnen voelen als je hem een hand geeft. Ook zijn voeten
transpireren op dat moment meer. Zowel de handpalmen als de voetzolen
bevatten meer zweetklieren dan elk ander deel van het lichaam. Deze
zweetklierenzijn erg gevoelig voor spanningen en wanneer we onder druk staan
neemt de zweetafscheiding enorm toe. Tenzij onze student op blote voeten
door de examenzaal loopt, of zijn sokken niet heeft verschoond, zullen we
weinig merken van het transpireren van zijn voeten.
Pedicures merken de emotionele verschillen soms wel aan de vochtigheid van
de voeten van hun klanten en spreken dan over voeten die huilen. De
lichaamstaal van zweetvoeten is niet weggelegd voor alledaagse
interpretaties. Wel is het aardig om iets te vertellen over de geschiedenis
hiervan. Toen we nog in berenvellen rondliepen had de transpiratie van
handen en voeten een functie. We lieten daarmee een geurspoor achter die
door anderen te volgen was. Ons reukorgaan heeft ons wat dit betreft wat in
de steek gelaten, maar het geurspoor maken we nog steeds. De geur is zelfs
zo sterk dat honden de voetsporen kunnen volgen van iemand die schoenen met
dikke zolen draagt. Volgens de schrijver Desmond Morris konden Australische
inboorlingen nog steeds een mens identificeren door aan zijn voetafdrukken
te ruiken, zelfs als hij al enige tijd geleden was gepasseerd.
Tenen lezen
Voeten zijn bijzondere organen. Ze houden ons overeind, maar nemen ook vaak
de benen om ons naar een andere plek te brengen. Ze kunnen wijzen en
liefkozen en huilen. Voeten vertellen ons veel over onszelf en over anderen
door alles wat ze doen. Toch kun je zelfs nog informatie over iemand krijgen
door te kijken naar de voeten zelf. De lengte van de tenen, de vorm en de
spreiding daarvan; al deze eigenschappen kunnen informatie geven. Meer
daarover kun je lezen in het boek Tenen Lezen van Imre Somogyi. Ook kun je
kijken op zijn website www.tenenlezen.com
Lichaamstaal in geuren en kleuren
Snuffelen
Tijdens een wandeling met je hond ontmoet je een jou bekende hondenbezitter.
Je besluit je wandeling even te onderbreken voor een praatje. Je loopt op de
ander toe, kijkt hem vriendelijk aan, glimlacht, knikt en spreekt een groet
uit, eventueel begeleid door een opmerking over het weer. Bij de honden
verloopt de begroeting tegelijkertijd op een totaal andere manier. De
beestjes benaderen elkaar kwispelstaartend, lopen rondjes om elkaar heen en
besnuffelen elkaar uitgebreid aan alle kanten. Bij mensen zie je maar zelden
dat er volgens dit ritueel wordt gegroet. Mensen ruiken meestal niet eens
aan elkaar bij een ontmoeting!
Ongepast !
Voor velen zal het idee alleen al onzinnig in de oren klinken. Mensen vinden
het ongepast om op opvallende wijze aan anderen te ruiken. Toch is er een
groot verschil tussen mensen en honden dat de oorzaak is van dit
verschillende gedrag. Honden en veel andere dieren hebben een veel sterkere
reukzin dan mensen en kunnen daarentegen slechter zien. Een hond krijgt door
de geur van een mens of een andere hond zinvolle informatie. De reuk vormt
zijn belangrijkste middel tot herkenning. De hond ruikt aan een andere hond
om vast te stellen of hij hem al eerder heeft ontmoet. Hij ruikt of de ander
hem vriendelijk of vijandig is gestemd; ook de bereidheid tot een
liefdesavontuurtje wordt voornamelijk door de geur vastgesteld.
Onderbedeeld
Mensen gaan vooral af op wat ze van anderen zien en horen. De reukzin heeft
bij ons een onderbedeelde plaats. Toch is onze neus belangrijker bij de
communicatie dan we soms denken of willen toegeven. Mensen krijgen veel
informatie door middel van geur. In de middeleeuwen, toen de diagnostische
methoden nog niet zo toereikend waren als nu, stelden artsen soms een
diagnose op basis van de geur van de patiënt. Geur kan sterke indrukken
overbrengen die invloed hebben op onze keuzes. Er is onderzoek gedaan naar
de invloed van geuren op het koopgedrag van mensen. Als in een warenhuis met
behulp van een elektrisch apparaatje een bepaalde geur wordt verspreid door
de ruimte, blijkt dit het koopgedrag van de bezoekers te beïnvloeden. Er
wordt op dit moment zelfs hard gewerkt aan de ontwikkeling van een
apparaatje waarmee je ook geuren kunt downloaden van het internet. Hoe zou
het zijn als je bij het zien van een banner van de Hema de worst ook zou
kunnen ruiken......?
De geur van vertrouwdheid
Mensen zijn zich over het algemeen weinig bewust van geurindrukken. Als ik
jou nu vraag wat je op dit moment ruikt, antwoord je misschien wel dat je
niets ruikt, tenzij je net een verse kop koffie voor je hebt staan of de
buurman zojuist zijn gras gemaaid heeft. Of je werkelijk niets ruikt is nog
maar de vraag. Je bent het je in ieder geval niet bewust. Ga je echter terug
naar een plaats waar je vroeger als kind vaak bent geweest, bijvoorbeeld
naar de lagere school, dan kun je een gevoel van vertrouwdheid krijgen door
de geur van de omgeving. Een geur waarvan je je eerder nog niet zo bewust
was. Dit leert ons dat de reuk in ieder geval sterk verbonden is met
herinnering. Ook mensen kunnen een "vertrouwde geur" hebben die ons
misschien pas opvalt als we hen enige tijd niet hebben gezien. Onderzoek
heeft uitgewezen dat moeders hun baby's zelfs geblindoekt herkennen aan hun
specifieke geur. Vaders blijken daar overigens niet zo sterk in.
De geur van de liefde
Zoals eerder genoemd worden dieren door lichaamsgeur naar elkaar
toegetrokken. Ook bakenen veel dieren hun territorium door middel van geur
af. Dieren scheiden hiervoor bepaalde geurstoffen af, die seksuele
prikkeling bij het andere geslacht en juist afstoting bij het eigen geslacht
teweeg brengen. Deze geurstoffen worden feromonen genoemd. Ook de talg- en
zweetklieren van mensen scheiden feromonen af. Veel daarvan spoelen we
dagelijks weg met water en zeep. We hebben ons aangeleerd om een overdaad
aan natuurlijke lijflucht minder te waarderen. Toch zijn het juist de
feromonen, de natuurlijke lokstoffen van dieren, die in parfums worden
gewerkt en die de associatie van verleiding oproepen.
Eerder subtiel dan weldadig
Wij associeren bepaalde geurstoffen met reinheid en aantrekkelijkheid. Als
we iemand lekker fris vinden ruiken, bedoelen we niet dat hij naar niets
ruikt maar dat hij naar een "frisse" geurstof ruikt. In de 70er jaren was
muskus de bekendste geurstof die gebruikt werd voor het maken van parfum.
Deze afscheiding van een bronsig muskushert, die we zo lekker vonden, werd
later synthetisch nagemaakt. De parfums zijn in de loop der jaren steeds
verder verbeterd maar het gebruik ervan verzekert overigens niet altijd een
grotere aantrekkelijkheid. Bij het gebruik van parfums en eau de toilette
geldt namelijk zeker dat overdaad schaadt. De besprenkeling uit de
geurflesjes dient eerder te subtiel zijn dan weldadig. Zelfs de duurste
parfum kan afstotend werken als iemand hiervan een walm van enkele meters om
zich heen heeft hangen. Ook moet het geurtjesgebruik passen bij de situatie.
In een bar of discotheek kan een geurtje verleidelijk zijn, terwijl het in
de bioscoop misschien als storend wordt ervaren. In de liefde kan een
luchtje ons opwinden, maar een toekomstige werkgever wordt niet gunstiger
gestemd door een te overdadig ruikende sollicitant.
Natuurlijke lichaamsgeur
Nergens wordt het belang van natuurlijke lichaamsgeur duidelijker beschreven
als in het boek Het parfum van Patrick Suskind. De hoofdrolspeler die zonder
lichaamsgeur wordt geboren, maakt er zijn levenswerk van om een parfum te
ontwikkelen die iedereen dol van verlangen maakt. Hiervoor gebruikte hij
uiteindelijk de natuurlijke geurstoffen van het menselijk lichaam. De
geurstoffen die ons lichaam produceert ruiken niet vervelend. Sommige mensen
denken echter van wel en zijn voortdurend bevreesd dat anderen hen ruiken.
Juist deze mensen zijn snel geneigd meer kunstmatige luchtjes te gebruiken
dan nodig is. We kunnen onfris gaan ruiken als we onze kleding die deze
stoffen heeft geabsorbeerd te lang achtereen dragen. Ook roken en overmatig
knoflookgebruik kunnen reden zijn voor een geur die niet iedereen prettig
vindt. Als we onszelf echter dagelijks wassen en onze kleding tijdig
verschonen is er niet zoveel reden tot zorgen.
Andere culturen
Onze vrees voor de eigen lichaamsgeur wordt niet overal in gelijke mate
gedeeld. Jane Lyle beschrijft in haar boek "body language" een aantal
voorbeelden van de manier waarop verschillende andere culturen met geur
omgaan: de Polnesiërs, de Eskimo's en de Lappen wrijven hun neuzen niet
alleen tegen elkaar om te groeten en affectie te tonen maar kunnen elkaar op
deze manier ook besnuffelen waardoor ze vriend en vijand van elkaar kunnen
onderscheiden. Bij de stammen in Nieuw-Guinea wordt ook op bijzondere wijze
gebruik gemaakt van geur in de communicatie. Jane Lyle schrijft dat bij het
vertrek van een zeer geliefde vriend of familielid afscheid wordt genomen
door de handen in de oksels van de reiziger te drukken en de geur daarvan op
het eigen lichaam te wrijven. Hiermee behouden de achterblijvers voor lange
tijd een zeer persoonlijke herinnering die veel intiemer is dan een foto.
Het gebruik van geurstoffen verschilt trouwens ook per cultuur.
Hindoestaanse mannen gebruiken bijvoorbeeld soms een bepaalde olie als
haargel waarvan de geur door veel westerlingen niet op prijs wordt gesteld,
terwijl deze in eigen cultuur erg gewaardeerd wordt. In sommige kantoren in
Japan worden via de airconditioning luchtjes verspreid om de stemming van de
werknemers te verbeteren: 's morgens citroengeur als opwekkertje, 's middags
de geur van hout als middel tot ontspanning en in de namiddag bloemengeur
ter bevordering van de concentratie.
Waardering
Onze waardering voor geuren is behalve van cultuur ook afhankelijk van
andere factoren. Geurtjes zijn mode-afhankelijk; we leren onszelf dus voor
een deel aan wat we lekker zouden moeten vinden. Ook onze lichamelijke
gesteldheid is van invloed op de waardering van geur. Mensen die ziek zijn
kunnen vaak niet zo goed tegen bloemengeur en andere zoete luchtjes.
Liefhebsters van versgezette koffie kunnen dit op een moment dat ze zwanger
zijn naar een asbak vinden ruiken. Vanwege de veranderingen die de huid van
een vrouw tijdens de menstruatiecyclus ondergaat, kan het gebeuren dat zij
een bepaald parfum op het ene moment heerlijk vindt en op het andere niet.
Ook herinnering kan invloed hebben op de interpretatie van geur. Als je
vader een vervent pijproker was, is de kans groot dat je de geur daarvan ook
op latere momenten wel weet te waarderen. Mensen met een traumatisch
verleden kunnen door de geur van transpiratie in gedachten weer worden
teruggevoerd naar de angstige momenten tijdens hun gevangenschap.
Geur en smaak
Over smaak valt niet te twisten. Wel kan er worden gezegd dat geur en smaak
zeer nauw met elkaar verbonden zijn. Wat wij smaak noemen is voor een groot
deel geur. Onze tong kan alleen waarnemen of iets zoet, zuur, zout of bitter
is, meer niet! Deze sensaties, samen met de geur bepalen de smaak. Dit is
spijtig voor iemand met anosmie, een aandoening waarbij de reukwaarnemingen
ontbreken. Zo iemand mist niet alleen zijn reukvermogen, maar kan dus ook
niet zo goed proeven. En wat te denken van iemand met kakosmie, een
aandoening waarbij alles smerig ruikt. |
|
|
|
|
|
|
