Het weer is een systeem van kringlopen en krachten in de atmosfeer rond de aarde, dat tot stand gebracht wordt door de warmte van de zon.
De aarde is gehuld in een laag van lucht die dampkring of atmosfeer wordt genoemd. Die atmosfeer is erg dun. Hoewel andere planeten in ons zonnestelsel ook een atmosfeer hebben, is die van de aarde uniek omdat hij veel waterdamp bevat en de variaties in temperatuur het mogelijk maken dat water in gasvorm, vloeibare vorm en vaste vorm kan bestaan.
De term 'weer' wordt gebruikt voor het beschrijven van de veranderingen die van dag tot dag plaatsvinden in onze atmosfeer. Zij worden door meteorologen vastgelegd in de vorm van de gemeten temperatuur, vochtigheid, bewolkingsgraad, wind en neerslag dat door ons ervaren wordt als kou, warmte, wind, regen, enzovoort.
De bron van al deze veranderingen is de zon. Terwijl de aarde om de zon draait en om een as wentelt die ongeveer 23,5° uit het lood staat, wordt hij op een heel onregelmatige manier verwarmd. Gebieden rond de evenaar ontvangen een sterkere straling dan gebieden nabij de polen als gevolg van verschillen in warmteopname worden continenten sneller warm dan oceanen.
De atmosfeer probeert steeds een evenwichtstoestand te bereiken en tracht de temperatuurverschillen af te vlakken door warme lucht naar de polen te voeren en koude lucht naar de evenaar. Terwijl dit gebeurt, wordt de lucht door de rotatie van richting veranderd, wordt zij door wrijving met land en zee afgeremd en door de zwaartekracht in een dunne laag boven de aarde gehouden. Deze kringlopen en krachten leiden tot ingewikkelde, constant veranderende patronen. Enorme golven van luchtmassa's en reusachtige spiralen van wolkenmassa's bewegen rond de aarde. Pas sinds de afgelopen eeuw zijn onderzoekers deze kolken in verband gaan brengen met de gebieden van hoge en lage druk.

Onder klimaat verstaat men het weer over een lange periode: het is een synthese van weerkundige veranderlijke grootheden, zoals de gemiddelde maandelijkse regenval en de dagelijkse maximum- en minimumtemperatuur in een bepaalde periode. Bij zulke synthesen wordt ook gekeken naar extremen en hoe vaak die voorkomen. Een meetperiode van minimaal dertig jaar is nodig om iets te kunnen zeggen over het klimaat in het betreffende gebied. Hoe langer die periode is, des te gedetailleerder het klimaatbeeld.
Vochtigheid, aantal uren zonneschijn, bewolkingsgraad, snelheid en richting van de wind, windstoten en sterkte van het zonlicht worden ook bestudeerd. Door het combineren van al deze gegevens ontstaat iets dat we 'het klimaat in een bepaald gebied' noemen.

Vaak wordt aan weerkundigen gevraagd of het klimaat verandert. Het antwoord hierop is 'ja'. Er zijn veel tekenen die erop wijzen dat het klimaat net als het weer verandert, maar dan in een veel langzamer tempo. De officiële meteorologische meetreeksen zijn niet allemaal even lang. De metingen van de Britse marine bijvoorbeeld. gaan tot meer dan 2 eeuwen terug en er zijn heel wat landen die beschikken over metingen tot ongeveer 150 jaar terug. Deze gegevens kunnen worden aangevuld door historische gegevens over opvallende weersituaties. Zulke gegevens hebben echter een beperkte waarde bij het bestuderen van het klimaat over perioden van duizend jaren.
Er bestaan echter ook technieken waarmee we nog verder terug in de tijd kunnen gaan. Dit komt doordat de natuur zijn eigen manier heeft om veranderingen vast te leggen, zoals boomringen, koralen en ijskernen.
Onderzoek van het weer heeft aangetoond dat menselijke activiteiten de atmosfeer veranderen, door het vrijkomen van grote hoeveelheden gassen en deeltjes uit motorvoertuigen en fabrieksschoorstenen. Wat voor effect zal dit op ons klimaat hebben? Deze vraag is nu het onderwerp van uitgebreide internationale samenwerking.

In de loop der eeuwen zijn er vele methoden ontwikkeld voor het definiëren van klimaatgordels op aarde. De meest opvallende gordels worden begrensd door de kreeftskeerkring en de steenbokskeerkring en door de 2 poolcirkels.
Klimaten tussen de twee keerkringen worden gewoonlijk tropisch genoemd. In de gebieden tussen de keerkringen en de poolcirkels heersen over het algemeen gematigde klimaten. Tussen de poolcirkels en de polen heersen poolklimaten.
Deze ruwe indeling wordt soms zeer verfijnd met maritieme en continentale zones door de belangrijke klimaatsverschillen tussen de kustgebieden en gebieden die meer landinwaarts liggen. Hoewel dit onderscheid al een redelijk nauwkeurige weerspiegeling is van de werkelijke situatie, wordt dan nog geen rekening gehouden met de belangrijke effecten die bergketens en zeestromingen op het klimaat hebben.
Hoe belangrijk deze factoren zijn kan men zien als men het klimaat van het noorden van Newfoundland, in Canada, vergelijkt met dat van het noorden van Schotland. Deze gebieden liggen op dezelfde breedtegraad en zijn beide kustgebieden. Maar in het noorden van Newfoundland heerst een poolklimaat, terwijl Schotland - als gevolg van het effect van de warme Golfstroom - een gematigd klimaat heeft.

Hieronder volgt een kort overzicht van de klimaatgordels en het daarbij horende weertype Tropisch: Veel regen, altijd hoge temperatuur en vochtigheid en een kort droog seizoen. Subtropisch: Grotere temperatuurvariatie; nat en droog seizoen duren even lang. Aride (droog): Altijd weinig regen en zeer groot temperatuursverschil tussen nacht en dag en tussen zomer en winter. Semi-Aride: In het algemeen minder extreem dan aride. Veel regen en minder extreme verschillen tussen zomer- en wintertemperaturen. Mediterraan: Hete, droge zomers en koel, natte winters. Gematigd: Vrij gelijkmatige regenval en vier duidelijk onderscheiden seizoenen. Warme zomers en koude winters. Noordelijk gematigd: Dezelfde temperatuurkenmerken, maar de winters duren langer (tot 9 maanden) en er valt meer sneeuw. Bergklimaat: Veel lagere temperaturen dan op zeeniveau. Sneeuwval is constant, maar regenval is variabel (afhankelijk van de regenbrengende wind). Poolklimaat: Extreem lange en koude winters, met iets warmere zomers. Veel sneeuw, maar vrijwel geen regen. Kustklimaat: Geringere temperatuurvariatie dan in het binnenland. Het weer wordt bepaald door de zeeoppervlaktetemperatuur.

Nog niet zo lang geleden heeft men ingezien dat het weer altijd slechts in beperkte mate voorspelbaar zal zijn. Dit komt doordat een weersysteem soms overgaat van een situatie van hoge voorspelbaarheid naar een situatie van onzekerheid, waarin zelfs een verwachting op korte termijn heel moeilijk wordt.
Tot hoever kan men de weersverwachting, gezien de beperkingen, nog verbeteren ? Bij de meeste weerkundige diensten kan het weer tot 24 uur vooruit routinematig met een nauwkeurigheid van ongeveer 85% worden voorspeld.